============================================================

ا ا ا ابوريحان بنام ابوالفضل سرخسى صاحب كتاب جوامع التعليم كه از نزديكترين ملازمان و . اخص خادمان او بود وفات او را در حاشيه يكى از كتاب هاى استادش شب جمعه دوم رجب سال440 تبت كرده است. پس از آن مى گويد در جاى ديگر به خط شخص ديگرى عمر بيرونى هفتاد و هفت سال و هفت ماه قمرى نوشته شده است.

اما ابوريحان در مقدمهآ كتاب صيدنه عمر خود را افزون بر هشتاد گفته است: «الانافة على الثمانين افسدت من المتخيلة قوتيها العمليتين اعنى المدمع والمسمع» ، يعنى افزايش سال جه از هشتاد در نيروى عملى (چشم و گوش) را از متخيله تباه كرده است، كه اشاره به ضعف شنوائى و بيتائيش در سالهاى بعد از هشتاد است و بنابراين گفته آن شخص كه :عمر او را هفتاد و هفت سال و هفت ماه گفته است درست در نمى ايد.

غضنفر كه عمر هفتاد و هفت سال و هفت ماه را براى بيرونى پذيرفته است با دره نظر گرفتن دوم رجب سال 440 براى وفات او سال تولدش را پنجشنبه سوم ذى الحجه و سال362 هجرى گفته است (ص 78). اما اگر اين سال وفات را برأى او بپذيريم و عمرش را بقول خودش بيش از هشتاد بدانيم سال تولد او بايد پيش از سال 360 هجرى قمرى باشد.

غضنفر تبريزى كتاب المسائل فى الطب تأليف حنين بن اسحق عبادى را مختصر كرده و آن را حاصل السائل ناميده است (سزگين، ج3، ص 251).

منابع كتاب الضيدنه چنانكه مايرهوف در «مقدمه» گفته است بيرونى در صيدنه از كتابهاى فراوان وه داروسازى كه در زمان او در مشرق ايرآن موجود بوده است استفاده كرده است. اين وه منابع شامل كتابهاى اطباى يونانى و سريانى (از روى ترجمههاى عربى) و اطياى جهان جوه اسلام و نيز بعضى كتب هندى بوده است.

آقاى كريموف در مقدمهآ روسى ترجمهآ صيدنه به تفصيل اين منابع را اعم از شناخته يا وه ناشناخته ذكر كرده است و جلد سوم و چهارم كتاب سزگين كه در تاريخ طب ور داروشناسى و گياهشناسى جهان اسلام تا نيمهآ اول قرن پنجم هجرى است نيز مقدار ور .زيادى از اين منابع را شرح داده است و همچنين در جلد اول مقدمه بر تاريخ علم تآليف جرج سارتن مى توان بسيارى از اين منابع را يافت . من نيز يادداشتهاى زيادى در اينجو باره دارم كه اگر فرصتى دست دهد به عنوان تعليقات بر صيدنه منتشر خواهم ساخت.

اما در اين مقدمه بايد به چند نكته مهم و ضرورى اشاره كنم.

چهل و سه

صفحہ 43