============================================================

يعنى عطريات مفرد و مركب، و ابوريحان در صيدنه از قسمت مفردات خشكى و يحبى وه نقل كرده است. خود كتاب جيب العروس نيز شايد در اصل چنين بوده است و اين جزء هوه سوم كه در دست ماست فقط در بيان عطريات مركب و طرز ساختن آنها است. شاهد ديگر بر اين مدعا آن است كه در نهاية الارب از كتاب جيب العروس مفردات عطرى هم نقل شده است مانند مشك و عنبر و عود و صندل و سنيل هندى و قرنفل و قسط ووه انواع و اصناف آنها كه از ص1 تا51 جلد دوازدهم نهاية را در بر مى گيرد و در آن بارها از ابوالعباس خشكى ياد شده است و بدين وجه فقط ازص 52 تا 142 خلاصة همين جزء سوم يعنى عطريات مركب است. در قسمتى كه در نهاية الارب از جيب العروس نقلهوه شده است باب عمل غاليهها و ندها است (ند عطرى است كه دود مى كنند) و از اين جه باب در نسخهآ خطى اثرى نيست و هچنين باب ساختن رامك و سك (نوعى عطر مركب از مشك). اگر اين بابها از جزء سوم جيب العروس باشد بايد گفت كه افتادگى آن زياد است.

اين كتاب جيب العروس تا آنجا كه اطلاعات من اجازه ميدهد يكى از مهمترين ووه مفصل ترين كتابهاى عطرشناسى و عطرسازى در جهان اسلام است و شايد هم كتابى به ه اين تفصيل در اين باره از سوى مسلمانان نوشته نشده است. در اين كتاب انواع عطرها و روغن هاى معطر و «عرق»هاى معطر برآى شستن دست و صورت و ه «خسولات، يا صابونهاى مايع و پاشيدنيها (نضوحات) كه براى پاشيدن به سر وه صورت و لباس و اطاق است، و «صياحات» كه شايد عطرهاى تند، باشد و انواع عطرهاى زنانه و مردانه و عطرهاى خاص براى سر و صورت و موى سر و براى مالش وهر به بدن و لياس و داروهائى براى عطرآگين كردن و رنگين كردن ملافهها و لباس ها و عطرهاى مخصوص مالش بدن و عطرهائى محرك كه به نام هاى مختلف «ماجن» و «خنت» و «ساهر» ذكر مى شود با بيان طرز ساختن و آماده كردن آن و نسبت ابداع و اختراع هر آن به اشخاص و بزرگان دربارى مانند برامكه و شاهزادگان و زنان حرم آمده است.

نسخههاى داروهاى معطر مفصل و پيچيده و طرز تهيه آن نيز پيچيده و دقيق است و حكايت از زندگى مرفه و مجلل و اشرافى است و تهيه آن براى افراد عادى ميسر نيست و هر بسيار گران تمام مى شود. خود مؤلف در تهيه و ساختن تركييات معطر استاد بوده آست و بسيارى از اين تركيبات را بعنوان «الفته» بخود نسبت ميدهد.

منقولات از «الخشكى» يا ابوالعباس محمدبن العباس الخشكى زياد است و شايد بيشتر از همه از او نقل شده است و آخرين نسخهآ كتاب طرز ساختن رنگ طلائى است و پنجاه و دو

صفحہ 52