============================================================

بيشتر عين عبارت ابوريحان را مى آورم: «و لست اعدو هذه الدرجة الي ذكر شيء من ج قوى الادوية وخواصها لانبساط القول فيها و تعذره على مثلى الا ان يضطر الى ذكر ذلك حال». يعنى من از اين پايه به گفتن چيزى از قوا و خواص داروها غمى گذرم زيرا سخن و در آن گسترده است و براى ماتتد من ممكن نيست، مگر آنكه احوال مرا به گفتن چيزى (از اين خواص) ناگزير سازد.

اگر بخواهيم عنوان مذكور را با اين گفتهآ خود ابوريحان سازگار سازيم بايد جملهآ معترضه «كه ذكر معرفت وهيات ومنيت و ايراده هر يك كرده است» صفت و نعتى به ه ««ازين كتاب صيدنه» دانسته شود يعنى كتاب صيدنه كه ابوريحان در آن چنين و چنان كرده است. در اين صورت كتاب خواص ادويه تأليف ابوريحان نمى شود و آن كتابر ديگرى بوده است در خواص ادويه كه شخصى به نام قاضى جلال كاسانى آن را ترجمه ى كرده است. كلمهآ «ايراده هم در عنوان فوق بى معنى است و درست بايد «ابدال» باشد زيرا ابوريان به ابدال يا جانشين داروها هم اشاره كرده است.

ناسخان بعدى كتاب صيدتهآ فارسى اين قسمت را جداگانه نياوردهاند بلكه خواص ادويه را از آن گرفته و در ذيل هر دارو نوشتهاند يعنى داخل متن كتاب صيدته كردهاند جقوهد اين است علت آنكه چرا اين قسمت در نسخه مغنيسا جداگانه است و نيز در اين نسخه وه مغنيسا از كتاب صيدنه ذكر خواص نشده است و فقط در نسخههاى متاخر چنين است.

. ظاهرا كسى كه اين نسخهآ خواص ادويه را ترتيب داده بوده است از كتابى از ««ارجانى» نامى كه در خواص ادويه بوده است نقل كرده است، زيرا در نسخ فارسى، بجز وجه نسخهآ مغنيسا، تقريبا در همه مواضع پس از عنوان خاصيت آمده است: «ارجانى گويده مؤلف «خولاص ادويه» كتاب صيدنهآ ابوريحان را در برابر چشم داشته است، زيرا تا يهد آنجا كه توانسته است در ذكر نام داروها و در ترتيب الفبائى آن از بيرونى پيروى كرده است آقاى افشار به اين كتاب هم يعنى به داروهاى آن شماره داده است كه جمعا 799 شماره است. اما شماره داروهاى صيدنآهآ فارسى بناير شماره گذارى آقاى افشار 819 است و بنابراين فقط خواص بيست دارو ذكر نشده است.

متن عربى صيدنه چاپ پاكستانه متن عربى صيدنه بيرونى به تحقيق حكيم محمد سعيد و دكتر رانا احسان الهى زيروه «اشراف مؤسسه همدرد وطتى» در سال 1973 در كراچى پاكستان به چاپ رسيد و اين به سى و چهار

صفحہ 34