============================================================

مردم شهر منتهی شد، از ری گریخت25. میتوان حدس زد که در آن زمان ابوحاتم فوق الذکر نیزدر پخش وانتشار پیشکویی غیاث درباره مهدی تحت رهبری او درگیر بود.

بعد از این حادثه، یکی از نوادگان خلف از طرف مردم جمعیت اسماعیلی درری (جماعتی در رک) به سمت رهبر انتخاب شد. وی هنگام مرگش پسر خود، ابو جعفر کبیر را منصوب کرد. اما نظام الملک اظهار میکند که ابوحاتم ابوجعفر را از رهبری معزول و محروم کرد26. ابوحاتم همچنین داعیان را به طبرستان، گرگان، اصفهان، و آذربایجان فرستاد تا مردم آنجاها را به مذهب سماعیلی دعوت کنند. وی موفق شدکه کیش امیر یا حاکم ری، احمد بن علی، را که از919/308 ا924/311 حکومت میکرد و به سلسله سامانیان (آل سامان) ابراز علاقه و دلبستگی میکرد، تخییر دهل27.

پ س از آنکه سربازان و اسواران یوسف بن ابی الساج، که خاندانش از 892/279 در آذربایجان حکومت کرده بودند، ری را اشغال کردند و حاکم شهر را در 924/311 کشتند، ابوحاتم ری را به قصد طبرستان ترک کرد. در آنجا وی به شورش و قیام مردم برضد حکومت علی امام زیدی یوست28. وی که ظاهرا میکوشید تا از وضع و موقعیت برای "دعوت" بهره برداری کند، اعلام کرد که یک امام بزودی (به مدتی نزدیک) از دیلمان ظهور میکند. بنا بر اظهار نظام الملک این امر در مدت سلطنت مرداویج، مؤسس آل زیار واقع شد که در غرب ایران در 931/319 از رئیس پیشین خود علی در طبرستان و از رئیس جدید خود، یک رهبر گیلانی نیرومند، اسفار بن شیرویه، کسب استقلال کرد28.

اما ابوحاتم، بنا برگزارش نظام الملک، سرانجام اعتماد مردم طبرستان را به علت پیشگویی خود درباره ظهور امام، که ثابت شد دروغ است، از دست داد. وی خودرا ناگزیر دید که ازتوده مردم خشمگین بگریزد، و در تبعید و جلای وطن درگذشت30. بدین سان دوره زندگی او به طریقی همانند دوره سلف او غیات به پایان رسید. پس از ابوحاتم، عبدالملک کوکبی و اسحاق نامی فعالیت "دعوت" را برعهده گرفتند31.

تا جایی که به سال مرگ ابوحاتم مربوط است، برخی اطلاعات در گزارشی از ابن حجر عسقلانی، مؤلف فرهنگ زندگینامه لسان المیزان در دسترس است. این گزارش مربوط است به یک داعی اسماعیلی که ابن حجر به او به عنوان احمد بن حمدان بن احمد الور سامی ابوحاتم لیشی اشاره میکند. در اینجا نوشته شده است که احمد شخصی ادیب و فرهیخته بود با دانشی از زبان شناسی، کسی که حدیثهای بسیار میدانست. با وجود این، وی "یکی از مبلغان اسماعیلی" شد (صار من دعاة الاسماعيليه) و در 5/322-934 درگذشت32.

صفحہ 21