============================================================
كتاب الاصلاح در انتقاد از ادعای نسفی درباره ناطق چهارم، ابوحاتم معتقد است که ناطق حقیقتا برترو عالی تر ناطق هفتم یعنی قائم است. این استدلال میرساندکه ابوحاتم آموزه "درست و صحیح" اسماعیلی رادرباره برتری ناطق هفتم با استناد و اتکاء بر نظام های برخاسته از فلسفه طبیعی ترجیح میدهد.
در استدلال متقابلی نسبت به نسفی، ابوحاتم مأموریتهای شش ناطق را با تقسیم آنان به دو گروه، که "نخستين مردم در اظهار و بيان" (الاوليون بالنطق) و "أخرين مردم" (الآخريون) هستند دوباره معین و بازشناسی میکند: هر یک از این گروهها شامل سه ناطقاند. نطقاء گروه اول قوانین مقدس جدید می اورند، که تسوسط نطقاء گروه دوم بازنگری و تجدید میشود (710204-710341.). بنابراین، در واقع سه "جفت" قوانین مقدس دردوران "تأریخ مقدس" وجود داشته است. مآموریت ناطق چهارم به شرح ذیل تعیین شده است: . وقتی ناطق چهارم ظامر شد، وی قانون مقدس ناطق اول را تکرار و تجدید و مقررات آن را اجراکرد، و با افزودن مقررات و دستورهای قانون مقدس اجرای آن را مطمتن ساخت (0210304/067102.4).
بدین سان، ناطق چهارم قانون مقدس اول را تجدید و احیاکرد78. با وجود این ناطق چهارم نیست بلکه قائم است که حافظ واقعی کیفیت عدد چهار، یعنی عدد کامل است. بنابرنظر ابوحاتم رازی، ناطق هفتم، قائم پس از "سه جفت [از نطقاء]" (الازواج الثلاثة) به عنوان ناطق چهارم (رابع) ظهور میكند، به طوری که او "مرتبه چهارم" (مرتبة الاربعية) را داراست (67105.4./4-17106.) مأموريت مهركردن "سه [جفت از] قوانين مقدس" (الشرايع الثلاثه) كه توسط سه جفت از نطقاء حاصل شده همچنین قائم را یک ناطق چهارم "حقیقی" میسازد (710604/3106.4.).
بوحاتم میکوشد تا هر پیامبر ومآموریت او را به هر بخش از بدن یک انسان، که خود جهان کوچکی است که در خویشتن تمام بخشهای جهان بزرک را در بر دارد (جامع اجزاء العالم)، منسوب نماید. آدم را به پای راست نسبت میدهد؛ نوح را به پای چپ؛ ابراهیم را به شکم؛ موسی رابه دست چپ4 عیسی را به دست راست؟ محمد را به سب(71064.-4/10704. 2157.
-06/1084). پیامبر محمداصا همچنین به عنوان شخضیتی توصیف شده است که تمام تعالیم دینی را به هم می پیوندد و متحد میکند، و توسط او قوانین مقدس تمام شده (یت4) و کامل گشته است (ریکمل)، زیرا نام او که در دستخط عربی به طور رمزی نوشته شده است صورت یک انسان را، که عالم صغیر دربردارنده همه است، نشان می دهد (67157.4./210804.)24.
به علاوه ابوحاتم صورتبندی بدن انسانی را در رحم با بسط و توسعه "تاریخ مقدس" از طریق سلسله قوانین مقدس مقایسه میکند. درست همانطورکه بدن انسانی در جهان بیرون از رچم ابتدا سرش ظاهر میشود، همین طور تاریخ با تکمیل قانون مقدس پیامبر محمد (تمام شریعت سادس
पृष्ठ 32