============================================================
كتاب الاصلاح 86 شکل دایره مورد بحث در ناصرخسرو، خوان الاخوان، چاپ خشاب (قامره، 1359ه/1940 م.)، ص 156 یافت میشود.
مقايسه كنيد با: والكر، سرچشمهها، صص99، 181؛ كربن، سه رسالۀ اساعلی، ص104، یادداشت 219.
87 والکر فرض میکند که شکل اصلی، دایره متحدالمرکز دیگری داشته که شش قسمت بدن انسان را نشان میداده است، و به مین دلیل دایره مرکزی، "سر" را به عنوان عضو بدن داشته که مطابق است با قائم. بنحرید به والکر، سرچشمهها، صص 99، 181.
اگر این درست باشد، مرتبه مرکزی قائم میتواند تآیید شود، زیرا سجستانی ارزش بالاتری به سر میدهد تا دیگر اعضاء بدن.
سجستانی، اليناييع، ص80 مقايسه كنيد با والكر، سرچشمهما، ص99؛ ءكرين، سه رسالۀ اسماعيلی، صص 104-103.
88 ناصرخسرو، وجه دین چاپم. ر. اعرانی (تهران 1398ه/1977 04)، صص 65-64، 46-245، 256_57.
89 دربارۀ ولایت در زمینه وسیعی از فکر اسلام، بنگرید به لندلت، "ولایت". ناصرخسرو شش تکلیف دیگر را به عنوان طهارت، نماز، روزه، زکات، حج و جهاد ذکر میکند. وجه دین، ص257. درباره اندیشه اسماعیلی هفت ستون تکالیف دینی به صميمه ولايت، بنگريديه قاضى نعمان، دعائم الاسلام، چاي 1. 1.1. فيض (قاهره، 1380/1951)، ج 1: صص 3 -120. همچنين مقایسه کنید با ا. ناجی "يک نظريه اسماعيلی درباره ولایت در دعاثم الاسلام قاضى نعمان"، در مقالات راجع به تمدن اسلامی تقديم شده به نیازی برکس (1362465 844420)، چاپ ليتل (عل4 فا .{ .(2) (ليدن، 1976)، صص 260-73؛ پونا والا، "قاضى نعمان و فقه اسماعیلی"، در تاریخ و فر اسماعیلی قرون میانه، صص 44-117.
90. جاپهای انتقادی اين متون عبارتند از: كتاب الحشف چاب استورث من (لندن، 1952)، كتاب الرشد و الهداية، چاپ ايوانف، در مجموعهها، ج1 (ليدن، قاهره، 1948)، صص 189-213؛ كاب العالم والغلام، چاپ م. غالب در اربع كتب حقانية (1403ه1983م.)، صص15-175. درباره تاریخ این دو متن، به مادلونگ و هالم مراجعه کردم. بنگرید به مادلونگ، "امامت"، 51-61؛ هالم، جمان شتاس و تعلمات، صح169،3-18.
91. بنگرید به کتاب الکشف، صص 32-35 درباره فتح مهدی مکه و مدینه را، ص 109 درباره تکمیل دین خدا با قائم، و ص 103 که در أن سن قائم "مهر [يعنى ختم) قرون" (خاتم الازمنة) ناميده شده است. ما به تفسير و ترجمه تخستين قطعه توسط مالم در جهان شناسی و تعلیمات، صص28_30 مراجعه کردیم.
92. درباره اعتقاد به دوره هزارساله اسماعیلی آغازین و قلمرو تاریخی آن چنانکه در اینجا مورد بحث قرار گرفت، بتگرید مثلا به ف. دفتری، اسماعیليان، فصول2 و3 (صص 32-143)، و بخشی از فصل4 (صص 144-64)؛ هالم، امراطوری مهدی، فصول و2 (صص15-132)، صص 148-62 و صص 222-36 (ترجمه انگلیسی: فصلهای1 و2 (صص5 - 140)، صص 159_176 و صص 247-64)، مادلونگ "فاطميان وقرمطيان بحرين" (ترجمة انگليسی)؛ استرن، "اسماعيليان وقرمطيان"، فصل مطالعات وى در مذهب اسماعيلی آغازين، صص 289-98 (ابتدا در آماده سازی اسلام (پاريس، 1961)، (صص 99-108). همچنین مقایسه کنید با ساچدنيا (580604118 4 4)، منجى كرابی اسلامی: انتديشه مهدی در تشيع دوازده امامی (البنی، 1981)، به ويژه مقدمه آن صص38-1).
93. این را میتوان با وضع و حال استادانه درست کردن تفکر مسیح شناختی (مربوط به نجات دهنده عالم) و آخرت شناختی رمریوط به مبحث آخرت: مرک و رستاخیز و دوزخ و بهشت) در نخستین قرون میلادی پس از یاسها و تاامیدیهای انتطار مسیحایی مقایسه کرد. بنگرید یه دالی (219167 .12.4)، امید کلیسای آغازین: یکن کتاب دم دست راجع به آخرت شناسی وابسته به اوليا و آباء كليسا (كمبريج، 1991)، صص 2-3، 221 و اكولينس .0 .:)) (01085)، "عيسى"، 43ت4، ج 8: صص 28-15.
94. این نظر و پیشنهاد نزدیک است به رای و عقیده مادلونگ درباره الاصلاح، که در آن وی همچنین به نوعی نظریه یردازی عقیده و آموزه قائم اشاره میکند، یعنی تفاوت و تغییر تدریجی حالات قائم پس از نخستین ظهور، در اختفا و پوشیدکی، و سپس بعد از ظهور دوم، با استفاده از متونى نظير الرسالة المذهبية، منسوب به قاضى نعمان. با این حال وى توجه اندكى به نوع عقيده نظریه پردازی شده راجع به قائم که حاوی عناصر فلسفی و علمی است معطوف میکتد. بنگرید به مادلونگ، "امامت"، ص85-87 95. بنگرید به کتاب الکشف، صص 48-49 دربارۀ تطابق الفياها، نطقاء وامامان، ص78 راجع به مقايسۀ روابط مرد- زن با چهل ودو
पृष्ठ 46