إشكالات تصحيح كتاب ومعذرت از صاحبدلان وأولو الألباب

بر صاحبدلان كه روى سخن با ايشان است پوشيده نيست كه تصحيح وتنقيح كتابهايى كه نادر الوجود وقليل النسخة است مانند تصحيح وتنقيح كتابهايى نيست كه نسخههاى آنها بسيار، وشايع وساير در أقطار وأمصار است؛ كتبي كه پيوسته در دسترس بوده وعلما وفضلا خلفا عن سلف درس وبحث ومقابله وتصحيح واستنساخ واستكتاب آنها را وجهه همت ساخته وبشرح وبيان وتحشية وتعليق واشاعه ونشر آنها پرداختهاند، ميتوان براى مثال باين قبيل كتب كتب أربعه خاصه وصحاح سته عامه را ذكر نمود؛ زيرا هر مشكلى كه در اين قبيل كتابها بوده پيشينيان در اين طول زمان راه حل آن را بقدم جد وجهد پيموده وگره آن مشكل را از روى صدق دل بسر انگشت تحقيق گشودهاند پس در تصحيح وتنقيح اين نوع كتابها صلاحيت متصدى ومراجعة بمآخذ در موارد لزوم كافى است بخلاف كتبي كه نسخ آنها در دسترس نبوده واز زمان تأليف هرگز مورد مقابله وتصحيح قرار نگرفته وهنوز عالمي بعنوان بررسى وتحقيق به آنها دست نيازيده است بلكه بقول معروف تا كنون دست كسى به دامان وصال آنها نرسيده وهنوز بكر است، پر واضح است كه فرق ميان اين دو تصحيح ودو نوع كتب بسيار بلكه خارج از حد اندازه گيرى وقياس است چنان كه شاعر گفته:

بديهي است كه هر چند دايره تنگتر باشد كار سختتر خواهد بود مثلا اگر تأليف قديمتر باشد ونسخه منحصر بفرد باشد ودر عين حال مشوش ومغلوط ودستخورده؛ الى غير ذلك از مشكلاتى كه موجب مزيد صعوبت امر مىگردد تا كار به جائى رسد كه تصحيح ممكن نباشد.

بعد از تمهيد اين مقدمه مىگوئيم:

Página 10