============================================================

كتاب الاصلاح یک شخصیت مسیحایی را در دو موقع منتشر ساخت. بار اول اعلان غیاث درباره ظهور مهدی بود. بار دوم، خود ابوحاتم پیشکویی خودرا درباره آمدن "یک امام" در طبرستان منتشر ساخت.

دروغ بودن هر دو پیشگویی چنانکه در گفته بالا دانستیم اثبات شد.

یکن، در شرح نظام الملک هیچ دلیل و مدرک واقعی برای اثبات گرفتاری ابوحاتم در تبلیغات یرامون پیشگویی غیات وجود ندارد: ما فقط میتوانیم حدس بزنیم که وی احتمالا مشغول و درگیر چنین تبلیغاتی تحت رهبری غیاث بوده است. و درباره استفاده ابوحاتم از لقب "امام" به جای "مهدی" چه میتوان گفت؟ در واقع این امر بالضروره امکان این را که وی آمدن مهدی را یشگویی کرده است نفی نمیکند. مطابق عقیده و آموزه مذهب اسماعیلی آغازین، مهدی- قائم هفتمین امام از عصر پيامبر اسلام محمد [ص] أست.

درباره فعالیت ابوحاتم در طبرستان نظام الملک مینویسد: "کار وی با آنان در روزگار مرداویج ردر ایام مرداویج) در حال پیشرفت و ترقی بود43. چنانکه پیش از این ذکر شد، مرداویج پس از 930/316 قدرت مستقل به دست آورد، یعنی از لحاظ اختربینی بعد از سال پیشگویی شده 928/316اما پیش از اعلان مهدویت جوان اصفهانی و نومیدی بعدی در 931/319. این ترتیب تاریخی به نظر میرسد با طرح و اندیشه مادلونگ که ابوحاتم ظهور مهدی را پیشگویی کرد و سرانجام با اعلام دروغ مهدویت اصفهانی سرخورد و از اشتباه بیرون آمد، تطبیق میکند.

با وجود این، یک مشکل کوچک دیگر باقی میماند. نظام الملک مینویسد: "وقتی آنان (یعنی دیلمیان) دیدند که زمانی را که وی (یعنی ابوحاتم) به عنوان ظهور امام پیشگویی کرده گذشته است، گفتند: این [مذهب]اصل و اساسی ندارد...".25 این عبارت حاکی از آن است که گذشتن زمان یشگویی شده به بی اعتباری ابوحاتم در میان پیروان دیلمی خود منجر شد. لیکن ظهور "مهدی" واقعا اتفاق افتاد*، ولی به رغم معتقدان سلطنت هزار ساله او، سلطنت و حکمرانی مخالف اصول وی مدت کوتاهی دوام کرد. بدین سان شرح نظام الملک در اینجا با طرح و نظر مادلونگ که پس از ثبات دروغ پیشگویی درباره مهدی، وی از پیروان خویش گریخت و خود را پنهان کرد، سازگار نیست. کدام فعالیت تبلیغاتی در شرح نظام الملک مربوط به واقعه مهدی دروغین در بحرین است؟

ظاهرا منظور نویسنده از این مهدی، عبیدالله بن محمد الفاطی العلوی امام و مؤسس دولت علویین در مغرب و جد فاطمیان مصر است. وی مدعی مهدویت بود و یسیاری از اصحاب خود را در مغرب پراکنده کرد تا ظهور امام زمان (مهدی) را بشارت دهند و مردم را بدو بخوانند. عبیدالله به مغرب رفت و در فیروان به سال 297 با وی بیعت کردند. وی پس از24 سال حکومت یه سال 322 ه در آنجا درگذشت. تولد او یه سال 259 هيود (الاعلام زركلی) . اسفراینی ابوحاتم را از پيروان عبيدالله المهدى خوانده است. گفته شده که ابوحاتم پیش از آنکه المهدی در قیروان به قدرت رسد از مغرب دیدن کرده است (همدانی، حسین، مقدمه الزينه، 26).-م.

পৃষ্ঠা ২৪